Amasya kaç köy var? Tarihsel arka plan, güncel sayılar ve tartışmalar
Özetle cevap
Amasya ilinde güncel köy sayısı yaklaşık 372’dir. Bu rakam, ilçe bazındaki yerleşim listelerinin derlenmesiyle verilen son sayımlara dayanan bir bütünleşik sayıdır ve idari düzenlemeler nedeniyle küçük dalgalanmalar gösterebilir. Ayrıca Merkez ilçenin tek başına 100 köye sahip olduğu görülür; il toplamındaki ağırlığın önemli kısmı burada yoğunlaşır. :contentReference[oaicite:0]{index=0}
“Köy” nedir? Hukuki çerçeve
Türkiye’de “köy” statüsü, 1924 tarihli 442 sayılı Köy Kanunu ile tanımlanır. Kanuna göre cami, mektep, otlak-yaylak gibi ortak malları bulunan; toplu ya da dağınık evlerde yaşayan insanların bağ, bahçe ve tarlalarıyla oluşturduğu yerleşmeler “köy” sayılır. Bu çerçeve, köyün yalnızca nüfus değil, aynı zamanda topluluk ve ortak mülkiyet düzeniyle belirlendiğini gösterir. :contentReference[oaicite:1]{index=1}
Neden sayı değişebiliyor?
Köy sayısı sabit değildir; şu dinamikler rakamları oynatır:
- Statü değişiklikleri: Yeni yerleşimlerin ayrılması/bağlanması, birden fazla köyün birleşmesi, bazı yerleşimlerin mahalleye dönüşmesi.
- Mevzuat etkisi: 2012’de kabul edilen 6360 sayılı Kanun büyükşehirlerde köy tüzel kişiliklerini kaldırıp mahalleye dönüştürdü. Amasya büyükşehir değil; yine de bu düzenleme, “köy” kavramının ülke çapında nasıl esnediğini göstererek sayım yöntemlerine ve karşılaştırmalı analizlere yansıdı. :contentReference[oaicite:2]{index=2}
Amasya’da mevcut tablo
Son derlenmiş listelere göre Amasya’nın toplam köy sayısı 372 civarındadır. İlçelere doğru indiğimizde:
- Merkez: 100 köy (resmî listelerde tek tek adlarıyla yer alır). :contentReference[oaicite:3]{index=3}
- Diğer ilçeler: Göynücek, Gümüşhacıköy, Hamamözü, Merzifon, Suluova, Taşova’da kalan yaklaşık üçte ikilik bölüm dağılır; toplamda 372 rakamına ulaşılır. :contentReference[oaicite:4]{index=4}
Alternatif derlemelerde 329–380 bandında sayılarla karşılaşılabilir; bunun nedeni idari değişikliklerin anlık yansıtılması, veri tabanlarının güncellenme hızı ve sayım metodolojilerindeki farklardır. Bu nedenle, en güncel ve karşılaştırılabilir toplam için il düzeyindeki konsolide sayılar tercih edilir. :contentReference[oaicite:5]{index=5}
Amasya’nın köy yapısının tarihsel arka planı
Amasya, Yeşilırmak havzasındaki konumu ve Şehzadeler kenti olarak Osmanlı’dan devraldığı idari birikimle, kırsal yerleşme ağını erken dönemlerden beri koruyan bir ildir. Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki idari düzenlemelerle köy sınırlarının yazımı ve ihtiyar meclisleri aracılığıyla yönetim pratikleri, 442 sayılı yasa doğrultusunda teşkilatlanmıştır. Yerleşmeler, tarım ve hayvancılık odaklı ekonomik faaliyetlere göre dağınık-dokulu bir morfoloji sergiler; su kaynaklarına ve tarımsal verimliliğe bağlı olarak vadiler boyunca sıralanan köyler dikkat çeker. :contentReference[oaicite:6]{index=6}
Köy sayısı Amasya özelinde neden yüksek?
Topoğrafya ve ulaşım: Dağ-vadi sistemi, küçük ve kendi kendine yeten yerleşmelerin tarihsel olarak çoğalmasına elverişlidir. Tarım desenleri: meyvecilik ve tahıl üretimi, küçük ölçekli parseller üzerinde köylerin sürekliliğini sağlamıştır. İdari miras: Osmanlı tahrirlerinden Cumhuriyet’in ilk envanterlerine uzanan kayıt kültürü, köy tüzel kişiliğinin korunmasını kolaylaştırmıştır. Bu unsurlar, Amasya’da köy sayısının bugün de ülke ortalamasına kıyasla görece yüksek kalmasına yol açar. (Genel çerçeve için belediye ve il kaynaklarında yer alan coğrafi tarih anlatılarından yararlanılmıştır.) :contentReference[oaicite:7]{index=7}
Güncel akademik tartışmalar: “Köy mü, mahalle mi?”
Türkiye literatüründe iki ana eksen öne çıkar:
- Yönetimsel rasyonalite: Hizmet sunumunu kolaylaştırmak için kırsalın kentsel idareye eklemlenmesi savunulur. 6360 sayılı Kanun’un getirdiği model, maliyet-etkinlik ve planlamada bütüncül ölçek iddiasıyla açıklanır. :contentReference[oaicite:8]{index=8}
- Kırsal kimlik ve ortak mallar: Köy tüzel kişiliğinin ortadan kalkmasıyla kırsal ortak malların (mera, yaylak vb.) yönetimi, temsil ve karar alma süreçleri tartışmalıdır. Kırsalın “mahallle” statüsü altında görünmezleşmesi, akademik yazında eleştirel bir tema olarak işlenir. :contentReference[oaicite:9]{index=9}
Amasya büyükşehir kapsamına girmese de bu tartışma, ildeki köylerin mevzuat kaynaklı hak ve yükümlülükleri konusunda pratik etkiler doğurur; örneğin kırsal kalkınma projeleri, imar ve ruhsat süreçleri, muhtarlıkların kapasitesi gibi alanlarda “köy” statüsünün korunması önemlidir. :contentReference[oaicite:10]{index=10}
Veri kaynaklarını nasıl okumalı?
Köy sayısına dair rakamlar, çoğu zaman İçişleri Bakanlığı’nın Mülki İdare Bölümleri envanterine dayanan ikincil derlemelerin (nüfus portalları, yerleşim veri tabanları) güncellenmiş kopyalarıdır. İl/ilçe sayfalarında köy adlarının tek tek listelenmesi ve Merkez ilçede 100 köy gibi somut alt kırılımlar güvenilirliği artırır. Bu yüzden birden fazla güncel kaynağı çapraz kontrol ederek Amasya için 372 civarında bir toplam rakam çıkar. :contentReference[oaicite:11]{index=11}
Sonuç
Amasya’da köy sayısı yaklaşık 372’dir; bunların 100’ü Merkez ilçededir. Bu sayı, kırsal yerleşme tarihinin, topoğrafyanın ve idari mevzuatın bileşiminden doğan dinamik bir göstergedir. Değişimler, yeni idari kararlar ve yerleşim statüsü revizyonlarına bağlı olarak sınırlı dalgalanma gösterebilir; bu yüzden güncel değerlendirmelerde il ve ilçe sayfalarındaki ad bazlı listeler ve mevzuat referansları birlikte okunmalıdır. :contentReference[oaicite:12]{index=12}
Kaynaklar
- “Amasya iline bağlı köy sayısı ve ilçelere göre dağılım”, nüfus ve idari derleme sayfası. :contentReference[oaicite:13]{index=13}
- “Amasya Merkez mahalleleri ve köyleri (100 köy listesi)”. :contentReference[oaicite:14]{index=14}
- 442 sayılı Köy Kanunu – Resmî metin. :contentReference[oaicite:15]{index=15}
- 6360 sayılı Kanun sonrası dönüşümün analizi – akademik çalışmalar. :contentReference[oaicite:16]{index=16}
- Amasya Belediyesi ve yerel tarih sayfaları (coğrafi-tarihsel arka plan). :contentReference[oaicite:17]{index=17}